انواع گلبول های سفید خون و نقش آنها در بدن
گلبول های سفید یا لوکوسیت ها به همراه سلول های قرمز خون، پلاکت ها و پلاسما یکی از چهار جز اصلی خون می باشند. گلبول های سفید که به آن لکوسیت هم گفته می شود، بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن می باشند و بدن را در برابر بیماریهای عفونی محافظت می‌کنند. گلبول های سفید برای مبارزه با عفونت و کمک به سایر پاسخ های ایمنی، آنتی بادی تولید می کنند.
گلبول های سفید برخلاف گلبول های قرمز، هسته دار و متحرک هستند.
در انسان بالغ گلبول های سفید در مغز استخوان جناغ و لگن خاصره و جمجمه ساخته و در خون آزاد می شوند. عمر گلبول های سفید ۱ تا ۳ روز است، به همین دلیل در مغز استخوان مرتب در حال ساخته شدن و ذخیره در بافت های لنفاوی هستند. این گلبول ها بر خلاف گلبول های قرمز دارای هسته می باشند .تکثیر RNA و همچنین تولید پروتئین ها با استفاده از ریبوزوم توسط گلبول های سفید انجام می شود. همانطور که می دانید یک درصد از سلول های خونی متعلق به گلبول های سفید است، اما به دلیل نقش محافظتی آن ها از بدن در برابر عوامل بیماری زا، وجود این سلول ها در بدن بسیار مهم و حیاتی است.
تقسیم بندی گلبول های سفید:
1 – تک هسته ای ها یا مونوکلئرها یا آگرانولوسیت ها (در سیتوپلاسم فاقد دانه می باشند)
2 – چند هسته ای ها یا پلی نوکلئرها یا گرانولوسیت ها (دارای دانه های رنگی در سیتوپلاسم هستند)
گلبول های سفید تک هسته ای به دو گروه مونوسیت و لنفوسیت و گلبول های سفید چند هسته ای به سه گروه نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل تقسیم می شوند.
گرانولوسیت ها و مونوسیت ها بدن را در برابر ارگانیسم های مهاجم حفاظت می کنند و لنفوسیت ها در ارتباط با سیستم ایمنی عمل می کنند.
-
آگرانولوسیت ها (در سیتوپلاسم فاقد دانه می باشند):
لنفوسیت
دو نوع لنفوسیت وجود دارد نوع B و نوعT . لنفوسیت ها هسته ی بزرگ دایره ای یا بیضی دارند و وظیفه آن ها تشخیص عوامل خارجی و بیماری، و دیگری نابود کردن باقی مانده های این عوامل از سلول ها است. به این نکته توجه کنید که لنفوسیت های نوع T گاهی به لنفوسیت های نوع B برای تولید آنتی بادی کمک می کنند.
مونوسیت
مونوسیت ها در مغز استخوان ساخته و از طریق خون به بافت های بدن منتقل و در آنجا به سلول ماکروفاژ یا سلول های دندریتیک تبدیل می‌شوند. دو نوع مونوسیت در خون وجود دارد، یک نوع از مونوسیت ها، با ورود عفونت و عوامل خارجی به بدن، از جریان خون خارج و به محل پاتوژن ها رفته وسپس، به ماکروفاژ تبدیل می شود.
عوامل بیگانه توسط این سلول ها محصور، بلع و توسط آنزیم های لیزوزومی هضم می شوند، در واقع این عمل باعث از بین رفتن عوامل خارجی شده و بقایایی که از سلول ها می ماند نیز با ماکروفاژها پاک می شوند. ماکروفاژهایی وجود دارند که دارای آنتی ژن هستند و باعث از بین رفتن میکروب ها با عمل فاگوسیتوز می شوند. در نوع دیگری از مونوسیت ها به نام کلاستوبلاست، عکس نوع اول بیگانه خوار نیست و محل فعالیت آن ها سلول های استخوانی است.
-
گرانولوسیت ها (دارای دانه های رنگی در سیتوپلاسم هستند):
گرانولوسیت ها بیشتر نقش حفاظتی از بدن دربرابر واکنش های التهابی و آلرژی دارند و پاسخ های ایمنی قوی ایجاد می کنند . و همینطور برای مقابله با انگل ها و کرم ها که اندازه بزرگی دارند نیز گرانولوسیت ها وارد عمل می شوند. این سلول ها با هسته های چند شکلی به سه نوع نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل دسته بندی می شوند:
نوتروفیل
نوتروفیل ها یک هسته واحد با تعداد زیادی لوب دارند و فراوان ترین گلبول سفید (۵۰ تا ۸۰ درصد گلبول های سفید را تشکیل می دهند )در گردش خون هستند. نحوه مبارزه ی نوتروفیل ها با عفونت، با عمل فاگوسیتوز و به شکل حاضر شدن در محل مذکور و بلعیدن و نابود کردن آن است. این سلول ها که ، با باکتری و قارچ مبارزه می کنند.
ائوزینوفیل ها:
ائوزینوفیل ها در هنگام عفونت های انگلی و واکنش های آلرژیک فعال هستند. هسته این سلولها دو لوب است و به شکل U در لکه های خون ظاهر می شود. ائوزینوفیل ها معمولاً در بافت های همبند معده و روده ها یافت می شوند. بعد از حضور نوتروفیل ها در محل عفونت، ائوزینوفیل ها به این محل می رسند و بیشتر انگل ها و سلول های سرطانی را مورد حمله قرار می دهند.
بازوفیل ها:
بازوفیل ها کمترین نوع گلبول های سفیدخون هستند. آنها هسته چند لوبی دارند و گرانول آنها حاوی ترکیبات تقویت کننده سیستم ایمنی مانند هیستامین و هپارین است. بازوفیل ها مسئول پاسخ آلرژیک بدن هستند. در هنگام مواجه با عفونت های خونی، این بازوفیل ها هستند که وارد عمل می شوند.
نقش هپارین رقیق کردن خون هست که با این عمل تشکیل لخته خون را مهار می کند در حالی که هیستامین رگ های خونی را گشاد کرده تا جریان خون و نفوذپذیری مویرگ ها افزایش یابد تا لکوسیت ها به مناطق آلوده منتقل شوند.
شمارش گلبول های سفید خون (Whit Blood Cell=WBC) و عوامل موثر بر تغییر مقادیر آنها در بدن
گلبول های سفید (لوکوسیت ها) در مغز استخوان، تیموس، گره های لنفاوی و طحال تولید می شوند و کلیه اجزای یک سلول جانوری را دارند و همه نوع فعالیتهای حیاتی را انجام می دهند.
لوکوسیت ها بخشی از دستگاه ایمنی بدن هستند و بدن را در برابر بیماری های عفونی محافظت می‌کنند. تعداد گلبول های سفید در هر میلیمتر مکعب خون انسان در حدود هفت هزار است که در مقایسه با تعداد گلبولهای قرمز این مقدار بسیار کم است. گلبولهای سفید به دو گروه گرانولوسیت (دانه دار) و آگرانولوسیت (بدون دانه) تقسیم می کنند. عمل اصلی گلبولسفید مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجی و مزاحم از بدن است و در مواقع آلرژی ها هم این سلول ها مسئول بروز واکنش هستند.
شمارش گلبول های سفید خون(WBC)
یکی مقدار کلی گلبولهای سفید در یک میلی لیتر خون و دوم شمارش جزء به جزء این سلول ها، چون گلبول های سفید خون، پنج نوع مختلف دارند که کم و زیاد شدن هر کدام از این انواع، معنی خاص خود را خواهد داشت.
مقادیر طبیعی گلبول های سفید در خون (WBC)
در بزرگسالان و بچه های بالاتر از 2 سال مقدار گلبول های سفید بین 7 تا 10 هزار در هر میلی لیتر خون طبیعی است.
محدوده خطر
WBCکمتر از 2500 و بیشتر از 30000 نشاندهنده بیماریهایی هستند که میتوانند گاهی خطرناک باشند.
چه عواملی باعث افزایش گلبول های سفید خون(WBC) می شود؟
افزایش گلبول سفید، لکوسیتوز نام دارد و به مقادیر بالاتر از 10هزار گفته می شود که به طور معمول نشاندهنده عفونت، التهاب، تخریب بافت بدن، لوسمی یا سرطان خون است. ضربه و جراحت، استرس و تب هم مقدار WBC را افزایش می دهد.
چه عواملی باعث کاهش گلبول های سفید خون(WBC) می شود؟
لکوپنی یا کاهش گلبول سفید به مقادیر کمتر از 4 هزار گفته می شود که معمولا در اثر نارسایی مغز استخوان، مسمومیت دارویی ، عفونت بسیار زیاد، سوءتغذیه، بیماریهای خودایمنی و ایدز به وجود می آید. در بسیاری از انواع نارسایهای مغز استخوان، مثلا بعد از شیمی درمانی، رادیوتراپی و … هم این مقدار کاهش می یابد.
پروتکل آزمایش گلبول های سفید
در این آزمایش تعداد گلبول های سفید در هر میلی متر مکعب خون شمرده می شود.
– مواد و وسایل لازم
- لام هموسیتومتر و لامل سنگی مربوط به آن
- ملانژور مخصوص شمارش گلبول های سفید
- لوله لاستیکی
- محلول ویوله دوژانسیون در اسید استیک (مارکانو)
- پنبه و الکل
- لانست
- میکروسکوپ
1 – محلول ویوله دوژانسیون در اسید استیک
محلول ویوله مادر: یک گرم ویوله وژانسیون در 100 میلی لیتر آب مقطر. محلول مصرفی 5 میلی لیتر ویوله مادر به اضافه 495 لیتر اسید استیک 20 در هزار.
این محلول اسیدی ضمن رنگ آمیزی گلبول های قرمز را همولیز می کند و آسیبی به گلبول های سفید نمی رساند.
2 – دیگر لوازم
توضیح در باب لوازم مورد نیاز همان است که در باب شمارش گلبول های قرمز آورده شد مگر ملانژور مخصوص شمارش گلبول های سفید که از نظر شکل مثل ملانژور مخصوص شمارش گلبول های قرمز است با این تفاوت که به جای علامت 101 در اینجا علامت 11 ثبت شده است و حجم حباب کمتر است و گرانول موجود در داخل حباب سفید رنگ است و نهایتا̋ اینکه ملانژور مخصوص شمارش گلبل های سفید خون را به نسبت یک به بیست رقیق می کند.
– روش انجام کار
در این آزمایش نیز ابتدا خونگیری توسط لانست انجام می گیرد و خون در ملانژور 20 بار رقیق و و خوب مخلوط می گردد. آنگاه یک قطره از محلول را دور ریخته و سپس یک قطره در زیر لامل قرار دهید.
در این آزمایش از بزرگنمایی 10 میکروسکوپ استفاده می شود و خانه های شماره 1 و3 و7 و 9 و یا به عبارتی خانه های بزرگ 16 تایی که در چهار گوشه صفحه قرار گرفته اند تعداد گلبول های سفیدشان شمرده می شوند. مجموع گلبول های شمرده شده در 4 خانه 16 تایی بزرگ در50 ضرب می شود تا تعداد گلبو ل های سفید موجود در هر میلی لیتر مکعب خون به دست آید.
بیشتر بخوانید:
