✍ هماتوکریت یا hct علل افزایش و کاهش آن در آزمایش خون

آزمایش هماتوکریت نوعی آزمایش خون (CBC) است که درصد حجمی گلبول های قرمز (RBC) را نشان می دهد.

میزان هماتوکریت طبیعی در خون بستگی به سن و جنس فرد دارد. در  زنان و مردان سالم و بالغ به ترتیب برابر ۴۲–۳۸ و ۵۴–۴۶ درصد است.

• افزایش هماتوکریت تا حدود ۵۰ مشکلی ایجاد نمی‌کند اما افزایش بیشتر همراه با ازدیاد چسبندگی خون بوده و می‌تواند به ایجاد ترومبوز عروقیمنجر شود.
• محدوده خطر : HCT بالاتر از ۶۰ درصد و پاینتر از ۱۵ درصد است.
• افزایش هماتوکریت نشاندهنده مقدار زیاد گلبول های قرمز خون می باشد.
• چه عواملی که باعث افزایش هماتوکریت می شود؟ کمبود اکسیژن، فیبروز ریوی،سیگار، کم آبی بدن، زندگی در ارتفاعات، گرمازدگی ستوختگی، اسهال شدید و… می باشد.

-بیماری ریوی مادر زادی و بیماری قلبی مادر زادی، تولید بیش از حد گلبول های قرمز توسط مغز استخوان و … جز برخی علل نادر افزایش هماتوکریت است.

• کاهش هماتوکریت نشان دهندهٴ کاهش تعداد گلبول های قرمز خون و کم خونی باشد.
• چه عواملی باعث کاهش هماتوکریت می شود؟

کمبود ویتامین و املاح مثل کمبود آهن، فولات و ویتامین ب۱۲، افزایش شدن آب بدن، بزرگ شدن طحال،

خونریزی، جراحی، مقدار زیاد گلبول های سفید خون در اثر عفونت، لوسمی، لنفوم و دیگر مشکلات گلبول های سفید و… برخی علل کاهش هماتوکریت خون است.

• ترکیب خون

خون از دو بخش متمایز تشکیل شده است.

• پلاسما که ۵۵ درصد حجم خون را تشکیل می دهد.
• سلول های خونی که ۴۵ درصد حجم خون را تشکیل می دهند. این سلول ها شامل گلبول قرمز (RBC)، گلبول سفید (WBC) و پلاکت می باشند.

• هدف از این آزمایش تعیین درصد گلبول های قرمز نسبت به کل خون می باشد.

در این آزمایش خون را به ۱۰۰ واحد تقسیم می کنند و مشخص می نمایند که حجم گلبول های قرمز چند واحد از این صد واحد تشکیل می دهد که معمولا به درصد بیان می شود. هماتوکریت به تعداد گلبول های قرمز بستگی دارد در پلی سیتمی مقدار هماتوکریت افزایش و در آنمی مقدار آن کاهش می یابد.

• مواد و وسایل لازم

• لوله های موئینه مخصوص هماتوکریت که قبلا هپارینه شده باشد.
• موم مخصوص آزمایش هماتوکریت
• میکروساتریفوژ
• دستگاه مخصوص خواندن هماتوکریت: این وسیله در برخی میکرو ساتریفوژها نصب شده و گاهی نیز به طور مستقل مورد استفاده قرار می گیرد.
• پنبه الکل
• لانست

• روش کار

بعد از پاک کردن نوک یکی از انگشتان دست با پنبه الکل، بوسیله لانست خراش کوچکی به عمق مناسب ایجاد کرده سپس لوله های موئینه  هپارینه شده مخصوص هماتوکریت را با قطره خونی که در اثر لانست زدن در نوک انگشت قرار گرفته تماس دهید تا دو سوم لوله از خون پر شود. به آرامی یک طرف لوله را با موم مخصوص هماتوکریت مسدود نمایید سپس لوله ها را در جای مخصوص خود در میکروسانتریفوژ قرار دهید باید توجه کرد که لوله ها روبه روی هم در سانتریفوژ قرار گیرند. درب سانتریفوژ را محکم بسته با دور ۱۰۰۰۰ دور در دقیقه به مدت ۵ دقیقه سانتریفوژ کنید.

پس از خاموش شدن میکروسانتریفوژ و ساکن شدن قسمت چرخنده درب سرپوش آنرا باز کرده لوله ها را بیرون آورید و ارتفاع گلبول های قرمز متراکم و همچنین ارتفاع کل خون را اندازه بگیرید. و به قرار زیر نسبت درصد گلبول های قرمز  را نسبت به کل خون اندازه گیری کنید:

البته برای خواندن هماتوکریت از دستگاه مخصوص استفاده می شود. با این ابزار کل ارتفاع گلبول قرمز متراکم و پلاسما به صد واحد تقسیم سپس ارتفاع گلبول های قرمز متراکم مشخص می گردد و هماتوکریت مستقیما̋ از روی دستگاه خوانده می شود.

اجزا تشکیل دهنده خون در لوله هماتوکریت سانتریفوژ شده به چه صورتی قرار می گیرد؟

پس از انجام سانتریفوژ سلول های خونی به دلیل حجم بیشتر در پایین قرار گرفته و پلاسمای خون در قسمت بالا به صورت رنگ سفید مایل به زرد مشاهده می شود.

این آزمایش تنها برای کم خونی کاربرد ندارد بلکه در بسیاری از بیماری های دیگر مانند مشکلات کبد، طحال و غدد درون ریز (به دلیل تاثیر این بیماری ها بر روی تعداد گلبول های قرمز خون) میزان هماتوکریت موٴثر است.

شمارش گلبول های قرمز خون (Red blood cell count)

 شمارش گلبول های سفید خون (White blood cell count)

 شمارش پلاکت ها/ترمبوسیت های خون ( Blood platelet count )

  ضد انعقادها (Anticoagulants)

تشخیص افتراقی گلبول های سفید  – Differentiated Leukocytes Count (DLC)