عوامل تاثیرگذار بر میزان مقادیر گلبول های سفید خون و نحوه انجام آزمایش
هدف از شمارش و تشخیص افتراقی گلبول های سفید یا لکوسیت ها (نتايج آزمايش DLC/ Differentiated Leukocytes Count) عبارت از تعیین نسبت درصد انواع مختلف گلبول های سفید در خون محیطی شخص سالم است.
اهمیت انجام آزمایش DLC
1 – احتمالا دلیل ابتلا فرد به بیماری های کرمی یا بیماری های حساسیتی و… می تواند افزایش درصد ائوزینوفیل ها در خون باشد.
2 – افزایش در صد مونوسيت های خون مونوسيتوز ناميده مي شود و در بيماري های توبرکولوزيس( بيماری سل)، بروسلوز ( بیماری تب مالت)، تیفوس، سیفلیس و غیره دیده می شود.
3– افزایش درصد نوتروفیل های خون را نوتروفیلی گویند و در بیماری هایی از جمله سپتیسمی میکروبی، دیفتری، آپاندیسیت حاد، پنومونی (سینه پهلو)، مننژیت چرکی، تب های رماتیسمی… نوتروفیلی دیده می شود.
۴. افزايش درصد لنفوسيت هاي خون لنفوسيتوز ناميده مي شود و در بيماريهائي همچون سياه سرفه، سرخک، اوريون، آبله مرغان، هپاتيت، سل، سيفليس، حصبه، تب مالت… ديده می شود.
-انواع گلبول های سفید خون
گلبول های سفید یا لکوسیت ها شامل دسته ای از سلول های خونی هستند که عمل دفاعی و ایمنی بدن انسان را بر عهده دارند. این سلول ها غالبا̋ در مغز استخوان با عمل خون سازی¹ ساخته شده و به داخل جریان خون رگ ها رهسپار می شوند.
گلبول های سفید را به دو دسته تقسیم می کنند:
1 –گلبول های سفید تک هسته ای ها یا مونوکلئرها یا آگرانولوسیت ها ( در سیتوپلاسم فاقد دانه می باشند )
2 –گلبول های سفید چند هسته ای ها یا پلی نوکلئرها یا گرانولوسیت ها (دارای دانه های رنگی در سیتوپلاسم هستند)
گلبول های سفید تک هسته ای به دو گروه مونوسیت و لنفوسیت و گلبول های سفید چند هسته ای به سه گروه نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل تقسیم می شوند.
گرانولوسیت ها و مونوسیت ها بدن را در برابر ارگانیسم های مهاجم حفاظت می کنند و لنفوسیت ها در ارتباط با سیستم ایمنی عمل می کنند.
الف) لنفوسیت ها: تک هسته ای هستند و گرانول های سیتوپلاسمی اختصاصی ندارند. لنفوسیت های کوچک، به اندازه اریتروسیت یا مختصری بزرگتر هستند (µm6-10) و لنفوسیت های بزرگتر (µm 12-15) قطر دارند دارای هسته درشت متراکم و بنفش رنگ که تقریبا تمام سلول را اشغال می کند و دارای یک هلال نازک سیتوپلاسم به رنگ آبی روشن می باشند.
مقدار سیتوپلاسم با فعالیت آنها رابطه مستقیم دارد و از این جهت لنفوسیت ها را در سه دسته کوچک، متوسط و بزرگ طبقه بندی می کنند. لنفوسیت ها 34 درصد کل لوکوسیت ها را تشکیل می دهند.
ب) مونوسیت ها: بزرگترین سلول ها در خون طبیعی هستند و قطر آنها عموما 2 تا 3 برابر قطر اریتروسیت می باشد (µm 14-20) مونوسیت ها دارای هسته منفرد لوبیایی شکل و به رنگ بنفش که در یک طرف سلول قرار دارد می باشند.
شکل هسته مونوسیت ها بر حسب سن آنها کمی تغییر می کند مثلا در ابتدای جوانی بیضی و سپس لوبیایی شکل شده و سرانجام در مراحل پیری به شکل U در می آیند. و در اطراف آن سیتوپلاسم فراوان به رنگ آبی خاکستری وجود دارد. گاهی در سیتوپلاسم دانه هایی مشاهده می شود پنج درصد گلبول های سفید را تشکیل می دهند.
ج) نوتروفیل: دارای هسته بنفش رنگ می باشند هسته سگمانته است و تعداد لوب ها در نوتروفیل طبیعی بین دو تا پنج و بطور متوسط سه عدد است. تعداد قطعات ممکن است در نوتروفیل های مسن تر افزایش یابد. در نوتروفیل های جوان هسته نعلی شکل می باشد. سیتوپلاسم بی رنگ است. اما پر از گرانول های غیر قابل شمارش می باشد.
لوب های هسته به وسیله رشته های نازک به هم اتصال می یابند نوترروفیل ها 65 درصد گلبول های سفید را در فرد بالغ تشکیل می دهند.
د) ائوزینوفیل ها: دارای هسته بنفش که معمولا̋ دو قسمتی است، می باشند هسته با شدت نسبتا̋ کمتری نسبت به نوتروفیل ها رنگ گرفته است.سیتوپلاسم آنها حاوی گرانول های گرد یا بیضی با تمایل شدید به رنگ های اسیدی است که با ائوزین به رنگ قرمز روشن در می آیند و گاهی به صورت وزیکول های تو خالی دیده می شوند. 3 درصد گلبول ها را در فرد بالغ شامل می شوند.
ه) بازوفیل: بطور کلی بازوفیل ها شبیه به نوتروفیل ها هستند با این تفاوت که هسته سگمانتاسیون کمتری دارد (معمولا دو قسمتی) گرانول ها بزرگتر بوده و تمایل به رنگ های قلیایی دارند.
– مواد و وسایل لازم
- میکروسکوپ
- لام تمیز
- پنبه – الکل – لانست
- الکل
- روغن ایمرسیون
- نکته: گیمسا ترکیبی از 3 ماده رنگی است: ائوزین که از جمله رنگ های اسیدی است، آزور که رنگی قلیایی است. بلدومتیلن که آن نیز رنگی قلیایی است. هر سه بصورت پودر با هم مخلوط شده و رنگ گیمسا را تشکیل می دهند.
معمولا در آزمایشگاه محلول مادر وجود دارد که برای تهیه رنگ مصرفی رنگ مادر را به نسبت 1 قطره در 10 میلی لیتر آب مقطر رقیق می کنند.
-
تهیه گسترش خون یا فروتی
جهت تهیه گسترش خون از روش دو لامی یا روش گوه ای استفاده می کنیم. بدین ترتیب که یک قطره خون به قطر 3-2 میلی متر را به فاصله حدود یک سانتی متر از انتهای یک لام تمیز، بدون گرد و غبار که به روی سطح صاف قرار گرفته است، بگذارید.
با انگشت شصت و نشانه دست راست، انتهای لام دوم را ( لام پخش کننده ) در دست گرفته، آن را با زاویه 30-45 درجه نسبت به سطح اول لام و در انتهای دیگر آن قرار داده و عقب بکشید تا با قطره خون تماس حاصل نماید به خون اجازه انتشار دهید. ستا در زاویه بین دو لام پخش شود لام پخش کننده را با سرعت متوسطی به جلو حرکت دهید تا اینکه تمام خون به صورت یک گستره نازک درآید.
- گستره را در هوا خشک کنید. هر چه گستره در هوا زودتر خشک شود انتشار سلول ها بر روی لام بهتر خواهد بود.
خشک شدن آهسته منجر به آرتیفکت هایی به صورت چروکیده شدن سلول ها می شود.
سپس جهت ثابت شدن نمونه ها بر روی لام، به مدت یک تا دو دقیقه از متانول مطلق استفاده کنید. برای رنگ آمیزی از رنگ گیمسا استفاده نمایند. رنگ به مدت 25 دقیقه باید بر روی نمونه ها قرار گیرد. رنگ را بوسیله آب از روی لام بشوئید شستشوی بیش از 30 ثانیه، رنگ آبی را کم می کند پس از خشک شدن لام، گستره را با استفاده از روغن ایمرسیون و عدسی 100 مشاهده نمایید.
ابتدا به شناسایی گلبول های سفید بپردازید و سپس با حرکت مارپیچی مطابق شکل از طرف قسمت نازک گسترش 100 عدد گلبول سفید را بشمارید.
برای سادگی کار بهتر است جدولی متشکل از 100 خانه بکشید و پس از برخورد با گلبول سفید حرف اول نام آن را درون خانه های جدول ثبت کنید تا جدول کامل گردد بدین ترتیب پس از مشاهده و تشخیص 100 عدد گلبول سفید نسبت درصد هر یک را در خون مورد آزمایش به دست آورید. جهت شمارش گلبول های سفید از کانتر نیز می توان استفاده کرد.
بیشتر بخوانید:
