ویژگی ها و مکانیسم ضد انعقادها(Anticoagulants) و موارد کاربردی استفاده از آنها برای اهداف مختلف
ضد انعقاد مادهای با ویژگی های دارویی است که از لخته شدن خون جلوگیری میکند .انعقاد خون فرایندی است که موجب لخته شدن خون میشود. این فرایند از دو مسیر داخلی و خارجی موجب تبدیل فیبرینوژن به فیبرین، فعال شدن فاکتورهای انعقادی و تجمع پلاکت ها میشود.
برای اهداف گوناگون ضد انعقادهای مختلف استفاده می شود:
1 – مخلوط اگزالات مضاعف: (اگزالات پتاسیم و اگزالات آمونیوم به نسبت 2 به 3):
هر نمک اگزالات می تواند مانع انعقاد شود و علت اینکه مخلوط دو اگزالات به کار برده می شود این است که اولی سلول ها را چروکیده و دومی به تنهایی آنها را منبسط می کند (mg 4 از اولی و mg6 از دومی برای ml10-8 خون کافی) اگزالات با رسوب کلسیم یونیزه و تشکیل املاح غیر محلول مانع انعقاد می شود.
2 – سکسترن: عبارت است از نمک دی سدیم یا دی پتاسیم اتیلن دی آمین تترا استیک اسید که اغلب در تست های هماتولوژی به کار می رود. زیرا هیچ تغییری در سلول ها نداده و خون را به مدت زیادی برای آزمایش نگه می دارد سدیم این ماده به مقدار mg2/1 و پتاسیم آن به مقدار mg25/. ± 5/1 برای هر ml خون به کار می رود. EDTA یون های کلسیم را با شلاته کردن آنها خارج می کند.
3 – سیترات سدیم 8/3% : برای ESR، PT، PTT و فیبرینوژن به کار می رود. برای ESR و فیبرینوژن از سیترات سدیم 8/3%، ml4/. با ml6/1 خون و برای PT و PTT، از این ماده ml2/. با ml8/1 خون مخلوط می شود. ( نمک مضاعف سیترات سدیم – کلسیم تشکیل می شود) سیترات همچنین همراه با مواد دیگر برای نگهداری خون در بانک خون به کار می رود.
4 – فلورید سدیم: مخلوط فلورید سدیم (mg10) و تیمول mg1 یک ضد انعقاد خوب برای مواقعی است که خون باید به مدت چند روز نگهداری شود.
5 – هپارین: محلول یا پودر هپارین برای بررسی های زیاد به کار می رود، در نتیجه یک ضد انعقاد با ارزش است. هپارین به عنوان ضد ترومبین عمل می کند. بنابراین جلو مکانیسم های دیگر انعقاد را نیز می گیرد.
هپارین به علت ایجاد حداقل همولیز در گلبول های قرمز در آزمایش تعیین مقاومت گلوبولی بهترین ضد انعقاد است. هپارین (26) به مقدار Iu5/2 ± 15 یا mg 2 – 1 برای هر میلی لیتر خون استفاده می شود.
نحوه استفاده هپارین محلول های آماده تجارتی
روی ویال ها یا آمپول های هپارین تعداد واحدهای هپارین موجود در آن بر حسب iu/ml نوشته شده است و با استفاده از سرنگ های یک ml که به 100 واحد تقسیم شده اند (سرنگ انسولین) به طور استریل از محلول برداشت می شود پس اگر محلول دارای iu/ml 5000 باشد هر واحد از این سرنگ حاوی 50 واحد هپارین خواهد
بود. توجه: اگزالات، سکسترن و سیترات به صورت ضد انعقادهای خارج از بدن برای جلوگیری از انعقاد نمونه های خونی به کار می روند. برای مصرف داخل بدن به عنوان مثال برای ضد انعقاد درمانی، هپارین و دیکومارول مصرف می شوند. مشتقات دیکومارین مانند دیکومارول و وارفارین مانع عمل ویتامین K می شوند. ویتامین K به عنوان کوفاکتور برای آنزیم های لازم جهت تولید فاکتور II (پروترومبین)، IX، VII و X ضروری است. هپارین عمل آنتی ترومبین III را تشدید می کند.
روش های خونگیری
الف.تهیه نمونه خون از نوک انگشت
در مواقعی که خون کمی جهت آزمایش مورد احتیاج باشد از خون انگشت استفاده می شود.
-مواد و وسایل لازم
- الکل
- گاز یا پنبه خشک
- لانست
. روش کار
- بیمار را روی صندلی نشانده و معمولا نوک انگشت سوم و چهارم را با پنبه آغشته به الکل کاملا مالش داده و تمیز می کنیم. این عمل سبس پاک کردن و افزایش جریان خون محل می گردد. سپس صبر می کنیم تا تبخیر گردد.
- با لانست استریل خراش نسبتا̋ عمیقی در کنار خط وسط نوک انگشت ایجاد می کنیم.
- با گاز یا پنبه استریل اولین قطره خون خارج شده را پاک می کنیم. زیرا ممکن است حاوی ترشحات نسجی و الکل باشد.
- با فشار ملایم به یک سانتی متری محل خراش قطرات خون را تهیه می کنیم. باید بدانیم که فشار زیاد موجب خروج مقداری آب میان بافتی شده و نسبت حجم های خونی را به هم می زند.
- ناحیه فشار را آزاد می کنیم تا جریان خون دوباره در نوک انگشت برقرار گردد.
- مراحل 4 و 5 را تکرار می کنیم تا خون به قدر کافی جهت آزمایش ها جمع گردد.
- تکه ای از گاز یا پنبه تمیز خشک را با کمی فشار در محل قرار می دهیم تا خون بند آید.
ب.خونگیری از ورید
وریدها منبع اصلی تهیه خون جهت آزمایش های مختلف خونشناسی و انتقال خون و تزریق محلول های داخل وریدی می باشند. افراد خونگیر باید ضمن مهارت و دقت در مراحل خونگیری، همواره مراقب و متوجه بیمار باشند تا در صورت بروز شوک و از حال رفتن بیمار به او کمک نمایند.
در زمان خونگیری، بیمار بهتر است به حالت دراز کش باشد و اگر این کار ممکن نشود باید در صندلی راحت بازودار نشسته و کاملا̋ در دسترس خونگیر باشد.
مواد و سایل لازم
- الکل 70%
- پنبه خشک
- تورنیکت
- باند یا نوار تنسوپلاست
- لوله های آزمایش مناسب (که قبلا اسم بیمار و آزمایش های در خواست شده روی آن ها نوشته شده باشد)
- سرنگ و سر سوزن های مناسب (که بستگی به خون مورد نیاز، محل و نوع ورید بیمار دارد)
نکته: برای خونگیری از رگ بهتر است از سر سوزن های با نمره 20 الی 22 استفاده شود.
- روش کار
- نام بیمار و آزمایش های او را چک نمایید
2.وسایل را آماده کنید.
- تورنیکت را حدود چند سانتی متر بالای محل ورود سر سوزن و به قدر کافی محکم ببندید.
- ورید مناسب را جهت خونگیری انتخاب نمایید.
-وریدهای خونگیری
وریدی که برای خونگیری انتخاب می شود باید درشت، سهل الوصول و نسبتا در محل کم خطری باشد. از انگشتان دست چپ جهت لمس و پیدا کردن رگ مناسب ( که مثل لوله لاستیکی احساس می گردد) استفاده کنید.
5.محل ورود سر سوزن را با پنبه – الکل تمیز نمایید.
6.سرنگ و سر سوزن مناسب را انتخاب کرده و یکی دو مرتبه پیستون سرنگ را در داخل استوانه سرنگ حرکت دهید و هوای آن را خارج نمایید.
7.سرنگ را با دست راست بگیرید، بازوی بیمار را در زیر محل ورود سوزن گرفته و پوست زیر ورید را بکشید (جهت ثابت نمودن ورید و جلوگیری از فرار آن).
8.سر سوزن را در مسیر رگ با زاویه 15 الی 20 درجه وارد نمائید. اگر درست عمل شود خون شروع به ریزش به داخل سرنگ می کند و با کشیدن تدریجی پیستون به عقب، خون مورد احتیاج را تهیه کنید. ( اگر سریع عمل نکنید ممکن است خون همولیز گردد)
9.پیش از درآوردن سر سوزن تورنیکت (گارو) را از رگ باز کرده و سپس با قرار دادن پنبه خشک تمیز در محل ورود سر سوزن آن را به آرامی از رگ خارج نمائید. برای جلوگیری از تورم و هماتوم، موقع خونگیری نباید سر سوزن را زیر پوست زیاد جابه جا کرد و بعد از خارج کردن سر سوزن از رگ، محل را با پنبه الکل یا تنتورید، در حدود چند دقیقه، تا بند آمدن خون فشار دهید. ( باید دقت کرد که توسط لباس هیچ فشاری به ناحیه بالای محل خونگیری وارد نیاید و جریان خون عادی در دست برقرار گردد)
10.بعد از درآوردن سر سوزن خون را به آرامی از دیواره لوله آزمایش به داخل آن بریزید.
_ مراقبت های مربوط به خونگیری
بیماری تضعیف کننده سیستم ایمنی (ایدز) و سایر بیماری های عفونی می توانند از طریق انتقال خون و یا سایر مایعات بدن انتقال یابند. تمام نمونه های خونی و مایعات بدن باید به عنوان عامل بالقوه عفونی تلقی گردد.
موارد ذیل در هنگام خونگیری در آزمایشگاه باید مد نظر قرار بگیرند.
1 – تمامی افرادی که در ارتباط با خون هستند و یا تماس با وسایل خونی (لانست، لام، لوله موئین، پنبه و غیره) دارند، باید در هنگام کار دستکش لاتکس در دست داشته باشند و بلافاصله پس از خروج دست از دستکش، دست را بشویند.
2 – فقط از لانست های استریل و تمیز و از لام، لوله، خلال دندان، پارچه و مواد مشابه که قبلا به کار گرفته نشده، استفاده کنید.
3 – پوشش ها، ماسک ها و عینک های محافظتی در آزمایشگاه در طول مدت خونگیری که ترشحات خونی وجود دارد، مورد استفاده قرار گیرند.
4 – وسایل آزمایشگاهی، مانند هموسیتومترها، پی پت ها و غیره، باید در محلول تازه 10 درصد جهت حذف عوامل عفونی قرار گیرند و سپس با صابون و آب داغ شسته شوند. سطوح آزمایشگاهی نیز باید با محلول ضدعفونی 10% فوق شسته شوند.
5 – هرگز از پی پت های دهانی استفاده نشود و از پی پت های مکانیکی جهت برداشتن مایعات استفاده گردد.
بیشتر بخوانید: