✍عوامل تاثیرگذار بر میزان سرعت رسوب گلبول های قرمز خون و نحوه انجام آزمایش

سدیمانتاسیون(ESR) یک اندازه_­ گیری غیر اختصاصی برای تشخیص و بررسی پاسخ التهابی بافت _­به آسیب است. در پاسخ التهابی غلظت پروتئین های مختلف در پلاسما تغییر می_­ کند.

هدف از این آزمایش اندازه گیری سرعت ته _­نشین شدن گلبول _­های قرمز یا سدیمانتاسیون می_­باشند. هر_­گاه خونی که به آن ماده ضد_­ انعقاد اضافه شده است در یک لوله به طور ساکن قرار دهیم با گذشت زمان گلبول_­­­های قرمز به علت زیاد بودن وزن مخصوصشان از پلاسما جدا شده و در ته_­ لوله رسوب می کنند.

میزان رسوب گلبول_­ های قرمز به طور عمده به سه عامل بستگی دارد:

 ۱ –شکل و سطح و وزن مخصوص و میزان به هم چسبیدگی(Viscosity) ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­گلبول _­­­­­های قرمز

در آنمی_­ های شدید سرعت رسوب گلبول_­های قرمز افزایش می_­یابد و برعکس در پلی_­سایتمی میزان سدیمانتاسیون نرمال است. در بعضی از امراض پروتئین_­ های پلاسما مثل فیبرینوژن و گلوبولین تمایل دارند روی غشای گلبول قرمز قرار گرفته و رولوفورم ایجاد کنند و این باعث ایجاد یک توده بزرگ می_­ شود، که سرعت ته_­ نشین شدن را افزایش می_­ دهد.

۲ –پلاسما

فاکتورهای پلاسمایی هم که در جریان بیماری _­ها به وجود می _­آیند بر روی ESR تاثیر می _­گذارند. افزایش پروتئین_­ ها به دلیل افزایش ویسکوزیته پلاسما، ESR را بالا می _­برد البته افزایش بیش از حد ویسکوزیته پلاسما می تواند رسوب RBC را کاهش _­دهد (مثلا در بروسلا). یا افزایش آلبومین در خون باعث کاهش ESR می _­شود. در بعضی از حالت های فیزیولوژیک نیز افزایش ESR دیده می _­شود ،ESR مثلا در حاملگی که فیبرینوژن و حجم مایع خون بالاست و تعداد RBC در خون نیز به دلیل رقیق شدن کاهش دارد،ESR افزایش می _­یابد. پس افزایش ESR غیر اختصاصی است و حتما̋ نشانه بیماری نیست.

۳ –فاکتور_­های تکنیکی و مکانیکی

عمود قرار گرفتن لوله_­ های سدیمانتاسیون از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر لوله ESR سه درجه کج شود بیشتر از ۳۰% افزایش خواهیم داشت و نیز راک سدیمانتاسیون نباید روی سطح متحرک یا غیر ساکن قرار گیرد. دمای زیاد باعث افزایش ESR می _­شود. تغییرات دمای اتاق روی ESR تاٴثیر ندارد. قطر داخلی و طول لوله هم روی مقدار ESR تاٴثیر دارد باید ESR ظرف ۲ ساعت پس از نمونه گیری انجام شود. هر عاملی باعث تغییر پروتئین_­ های پلاسما شود اعم از عفونت_­ های حاد و مزمن و تومورها و… ESR  افزایش می ­دهد. در تومورها، عفونت ها و تخریب بافتی و در زن های حامله بعد از سه ماه و در بیماری سل افزایش سرعت گلبول _­های قرمز را خواهیم داشت. در افراد بالای ۶۰ سال به دلیل کاهش غلظت آلبومین پلاسما، افزایش ESR را داریم.

_ روش وسترگرین(Westergren Method)

_ مواد و وسایل لازم

• دستگاه وسترگرین شامل پایه و لوله _­های مدرج است که قطر داخلی هر یک۲ mm و طول آن ۲۰ سانتی متر

می_­باشد این لوله_­ ها به ۲۰۰ قسمت درجه بندی شده است و هر قسمت معادل ۱ mm است.

• سرنگ و پنبه الکل و سایر لوازم خونگیری از رگ

• محلول سیترات سدیم ۳/۸% به عنوان ماده ضد انعقاد
• بشر کوچک و چند پیپت

دستورالعمل/روش کار وسترگرین(Westergren Method)

ابتدا ۴/. میلی لیتر سیترات سدیم ۳/۸% را به داخل یک سرنگ ضد عفونی شده بکشید سپس با همان سرنگ ۱/۶ میلی لیتر از ورید شخص مورد آزمایش خون بگیرید.

محتویات سرنگ را به آرامی مخلوط کرده و در یک لوله آزمایش قرار دهید. خون مخلوط شده با ماده ضدانعقاد را تا علامت صفر در پی پت وسترگرین می_­ کشیم توجه داشته باشید هنگام مکیدن، خون وارد دهان نگردد. پی پت را با دقت و بطور عمودی در پایه قرار دهید و زمان را یادداشت کنید. در پایان ساعت اول و دوم با خواندن ارتفاع پلاسما مقدار  سدیمانتاسیون را بر حسب mm/h گزارش کنید.