✍هموستاز، فرایند پیشگیری از هدر رفتن خون از عروق سالم و توقف خونریزی از عروق صدمه دیده‌

هموستاز (hemostasis) طبیعی شامل توازن فیزیولوژیک بین عوامل پیش ‌برنده انعقاد و عوامل ضد انعقادی بوده و سبب حفظ جریان مایع خون و انسجام ساختمانی عروق می ‌شود. خونریزی پس از بریدگی در همه افراد سالم دیده می­ شود اما در عرض چند دقیقه به وسیله واکنش­های انعقادی قطع می ­گردد. زمانی که این مسئله مشکوک می ­شود که با یک آسیب کوچک خونریزی پیش می ­آید یا اینکه کبودشدگی خود به خودی یا لک ه­ای کوچک پوستی ظاهر می­ شود و یا خونریزی از لثه ­ها و مفاصل و ماهیچه ها پیش می ­آید بنابراین سیر بیماری و بیماری فامیلی شاخص های مهمی برای پیدا کردن علت بیماری هستند. زمان سیلان (Bleeding time) و زمان انعقاد (Clotthng time) تست­ هایی هستند که حتی پیش از جراحی­ های کوچک برای ارزیابی­ اینکه آیا اختلال خونروی وجود دارد یا نه انجام می­ شوند. وقتی که رگی بریده می ­شود یا آسیب می­ بیند آسیب رگ باعث شروع یک سلسله واکنش­ های فیزیولوژیک برای بند آمدن خون و جلوگیری از هدر رفتن آن می­ شود تمام مراحلی که باعث بند آمدن خون می­ شود هموستازیس نام دارد.

خونریزی از رگ­های کوچک (آرتریول­ ها، مویرگ­ ها و ونول­ ها) در عرض چند دقیقه به طور اتوماتیک قطع می ­شود، زیرا که فشار این رگ­ها پائین است در حالی ­که اگر شریانی قطع شود شاید ترمیم جراحی لازم باشد.

هموستازیس از طریق مکانیسم­ های زیر به انجام می­ رسد:

۱ – انقباض (اسپاسم) رگ آسیب دیده

۲ – تشکیل توده پلاکتی

۳ – انعقاد آنزیمی

۴ – فعال شدن سیستم فیبرینولیتیک که لخته خون را حل کرده و جریان خون را مجددا̋ برقرار می ­سازد.

انعقاد آنزیمی در سه مرحله انجام می­ شود:

ابتدا ماده­ای موسوم به فعال کنندهٴ پروترومبین در پاسخ به پاره شدن رگ یا آسیب خون تشکیل می­شود سپس یک ماده فعال کننده، پروترومبین را به ترومبین تبدیل می­کند آنگاه ترومبین به عنوان یک آنزیم عمل کرده و فیبرینوژن را به رشته های فیبرین تبدیل می­ کند این رشته ­ها پلاکت ­ها را دربین خود محبوس کرده و لخته را تشکیل می ­دهند، کلیه این واکنش­ها در حضور یون کلسیم انجام می­ گیرد.

• هدف از این آزمایش، تعیین زمان انعقاد خون است یعنی لحظه­ای که خون از بدن خارج شده تا زمانی­ که منعقد می­ گردد.

 برای انجام این آزمایش چندین روش وجود دارد:

۱ – ریختن مقداری خون در لوله آزمایش

۲ – روش لام برای انعقاد خون

۳ – روش لوله­های موئینه

لازم به ذکر است که در آزمایشگاه از روش سوم استفاه می­شود.

تعیین زمان انعقاد خون

__مواد و وسایل لازم

• لانست، پنبه، الکل ۷۰ درصد
• لوله موئینه غیر هپارینه
• کورنومتر

__روش کار

پس از پاک کردن نوک انگشت به وسیله پنبه آغشته به الکل با لانست خراشی در آن ایجاد کنید بعد ازخارج شدن قطره خون از نوک انگشت اولین قطره خون را پاک کرده و یک انتهای لوله موئینه را به داخل قطرهٴ دوم خون وارد کنید به علت کشش سطحی یا نیروی موئینگی، خون در لوله موئینه جریان می­ یابد لوله را از خون پر کنید و بلافاصله کورنومتر را بکار اندازید و هر ۳۰ ثانیه تکه کوچکی از لوله را به آرامی بشکنید تا رشته فیبرین را مشاهده کنید لحظه­ ای می­رسد که رشته­ های فیبرین به صورت نخ سفید رنگ بین دو لوله شکسته شده دیده می­ شود که باید در این لحظه کورنومتر را متوقف و زمان را یادداشت کنید.

• زمان انعقاد با این روش بین ۲ تا ۶ دقیقه خواهد بود

 __تعیین زمان خونریزی یا سیلان خون (B.T)

هدف از این آزمایش تعیین زمان لازم برای بند آمدن خون از بریدگی کوچک و استاندارد که در بزرگسالان از نرمه گوش (روش دوک (DUCK) و از بازو متدIVY ) و در کودکان و نوزادان از پاشنه پا استفاده می­ شود.

__مواد و وسایل لازم

• پنبه – الکل – لانست
• کورنومتر
• کاغذ صافی

ابتدا با پنبه آغشته به الکل لاله گوش را تمیز کرده و پس از خشک شدن زخمی به عمق تقریبا̋ ۳ میلی متر با لانست ایجاد نمایید و با مشاهده لکه خونی کورنومتر را بزنید و هر ۳۰ ثانیه یکبار خون خارج شده را با دقت با تماس دادن کاغذصافی خشک کنید به تدریج اندازه لکه خون در کاغذ صافی کاهش می ­یابد تا موقعی که دیگر خون بند آمده و لکه خونی در کاغذ صافی ظاهر نشود و در این حالت کورنومتر را متوقف کرده و زمان را یادداشت کنید.

• در حالت طبیعی زمان سیلان با این روش ۱ تا۳ دقیقه خواهد بود.