✍ مقررات استفاده از حیوانات آزمایشگاهی و روش های جایگزین

شاید باور اینکه همستر به عنوان یک حیوان آزمایشگاهی دستخوش اعمال مختلف درقالب تحقیقات مختلف قرار می گیرد برای دوست دارانش به عنوان یک حیوان خانگی یا “pet” سخت باشد. اما همستر در واقع مدل بسیار خوبی برای طیف وسیعی از تحقیقات است..

اول اینکه اصولا کشتن یک موجود زنده هرچند به بهانه های علمی و تحقیقاتی می تواند خیلی آزار دهنده باشد. برای همین تا جایی که امکان دارد، سعی در عدم کشتن این حیوانات وجود دارد. یکی از تلاش ها برای ازبین بردن کمتر حیوانات آزمایشگاهی اصل جایگزینی است. استفاده از مدل بی جان به جای حیوان زنده در همه یا بخشی از مراحل پروژه تحقیق را جایگزینی می گویند. جایگزینی می تواند نسبی باشد، یعنی برای بدست آوردن بافت زنده برای محیط کشت باید از حیوان زنده استفاده کرد ولی سایر مراحل در محیط آزمایشگاهی انجام می شود.

از روشهای جایگزینی می شود به موارد زیر اشاره کرد:

-کشت بافت

-اندام پرفیوژ شده

-برشهای بافتی

-بخشهایی از سلول و اجزای سلول

-استفاده از مدلها و آنالیزهای رایانه ای

این روش برای مطالعات بافت سلول و اجزای آن می تواند سودمند باشد و در وقت هم صرفه جویی می شود و مکمل نتایج تحقیقات روی حیوان است. دومین اصل، اصل کاهش است. هدف از اصل کاهش به حداقل رساندن حیوان مصرفی است به طوری که به اهداف تحقیق هم لطمه نزند. درواقع یعنی:

-پژوهشها باید بر اساس اصول علمی و آماری معتبر طراحی شوند.

-حداقل تعداد حیوان مورد نیاز استفاده شود.

-پژوهشها نباید بی دلیل تکرار شوند.

دو نکته مهم در این مورد وجود دارد:

-کاهش تعداد حیوان نباید باعث افزایش درد و زجر در بقیه حیوان های مورد استفاده شود.

– تعداد حیوان مورد نیاز باید بر اساس برآوردهای آماری – نه کمتر و نه بیشتر- محاسبه شود.

– بهبود یا اصلاح

اصل سوم بر بهینه سازی روشهای کار بر روی حیوانات آزمایشگاهی تاکید دارد، به طوری که به کم شدن درد و اضطراب حیوان ها، ناشی از روشهای غیراخلاقی کمک می کند. به عنوان مثال روشهای خونگیری، نگهداری و پرورش، مراقبتهای پس از جراحی و … باید با کمترین اذیت و آزار، درد و استرس انجام شود.

دو نکته کلیدی در این مورد :

-ارزیابی اثر روشهای تجربی روی سلامت حیوان

-استراتژی حذف یا کاهش این اثرها

مثلا باتوجه به بهبود امکانات و پیشرفت ها بسته به نوع پژوهش می شود با عکسبرداری به صورت اولتراسونوگرافی و… بدون جراحی ارگانهای داخلی بدن را بررسی کرد و در صورت نیاز به جراحی می شود درد و استرس را با بیهوشی همراه با آرامبخشی و بی حسی به حداقل ممکن رساند. همینطور اگه حتما به لاشه ی حیوان نیاز داریم، می شود طبق دستورالعملهای مصوب، حیوان را با کمترین درد ازبین برد. شرایط نگهداری حیوانات هم باید شرایط مناسبی باشد به متغیرهای محیطی مثل دما، رطوبت نسبی، نور، تهویه و صوت شرایط ماکرو می گویند که باید در حیوانخانه ثابت نگهداشته بشوند.

۱ .دما بین ۲۶-۱۹ درجه سانتیگراد کنترل شود ولی مناسبترین دما ۲۱ درجه سانتیگراد است.

۲. رطوبت نسبی بین ۷۰-۳۰ درصد باشد ولی بهترین رطوبت ۵۰ درصد است.

۳.حداکثر شدت نور برای حیوانات آلبینو و غیرآلبینو به ترتیب ۳۲۵ و ۴۰۰-۳۵۰ لوکس باشد. همچنین شدت نور در اتاق بیوپسی یا جراحی۵۰۰ لوکس باشد.

۴. حداکثر شدت صوت در اتاقهای تکثیر حیوانات باید ۸۵ دسیبل باشد. خیلی از گونه ها نسبت به صدا حساس هستند مثلا در سر و صدای زیاد تولید مثل رتها متوقف می شود و خرگوش ممکن است به خودش آسیب برساند.

بحث نگهداری و کار با حیوانات خیلی گسترده و مهم است. باید بدانید که خیلی اوقات نتیجه نگرفتن درآزمایش ها می تواند بدلیل بی توجهی به همین نکات باشد که باعث از دست رفتن وقت و انرژی و مواد و بی حاصل بودن کار می شود. در بررسی متغیرها برای هر آزمایشی حتما به شرایط حیوانی که با آن کار می کنید هم توجه کنید.

نحوه ی کار با حیوانات آزمایشگاهی – بخش اول (موش)

نحوه کار با حیوانات آزمایشگاهی – بخش دوم (رت)

نحوه کار با حیوانات آزمایشگاهی – بخش سوم(خرگوش)

نحوه کار با حیوانات آزمایشگاهی – بخش چهارم (خوکچه هندی)

نحوه کار با حیوانات آزمایشگاهی – بخش پنجم (همستر)

نحوه کار با حیوانات آزمایشگاهی – بخش ششم (همستر)