✍ انواع محیط های کشت میکروبی در آزمایشگاه و کاربرد آنها

۱.محیط کشت نوترینت براث (Nutrient broth): این محیط ترکیب پایه ای اکثر محیط های کشت است و از عصاره گوشت تهیه می شود همچنین به دلیل نداشتن آگار در لوله آزمایش تهیه می شود.

۲.محیط کشت نوترینت آگار(Nutrient agar): با افزودن آگار به میزان ۱.۵ تا ۲ درصد ایم محیط ساخته شده به علاوه ترکیب پایه ای بسیاری از محیط های کشت جامد مثل آگار خوندار و آگار شکلاتی می باشد.

۳.محیط کشت آگار خوندار(Blood agar): این محیط از رشد اکثر باکتری های سخت رشد حمایت می کند.این محیط از یک محیط پایه و ۵ درصد خون تشکیل شده است.برخی باکتری ها آنزیم های خارج سلولی به نام همولیزین تولید کرده و گلبول های قرمز خون موجود در محیط کشت را لیز می کنند. باکتری ها بر حسب قدرت همولیز به ۳ دسته تقسیم می شوند:در همولیز آلفا گلبول های قرمز به طور ناقص لیز شده و هاله ای سبز رنگ در اطراف کلونی باکتری در محیط آگار خونی ایجاد می شود.در همولیز بتا گلبول های قرمز به طور کامل لیز شده و هاله ی شفاف و بی رنگ در اطراف کلنی نمایان می شود و در همولیز گاما هیچگونه همولیز و هاله مشاهده نمی شود. تولید همولیزین بعنوان آزمایش غربالی اولیه در اتخاذ روش تشخیصی بکار می رود.

۴.محیط  کشت شکلات آگار(Chocolate agar): این محیط شبیه محیط آگار خوندار است با این تفاوت که پس از آماده نمودن و استریل کردن محیط پایه، افزودن خون در دمای ۸۵ درجه صورت می گیرد.گلبول قرمز در این حالت لیز شده و محیط رنگ شکلاتی قهوه ای به خود  می گیرد.در این حالت هموگلوبین و سایر مواد مغذی موجود در گلبول قرمز در محیط آزاد می شود.همین (Hemin) که فاکتور X خوانده می شود و کوآنزیم نیکوتین آدنین دی نوکلئوتید(NAD) که فاکتور V خوانده می شود به عنوان مکمل به محیط پایه آگار غنی از مواد مغذی اضافه می گردد.

۵.محیط کشت ائوزین متیلن بلو(EMB): یک محیط افتراقی و انتخابی حاوی لاکتوز، پپتون، و متیلن بلو است. رنگ های ائوزین و متیلن بلو مانع از رشد باکتری های گرم مثبت می شوند.همچنین این رنگ ها در محیط اسیدی با هم ترکیب شده و ایجاد رسوب می نمایند. بنابراین می توان از وجود آنها به عنوان شاخصی جهت تخمیر لاکتوز و تولید اسید نیز استفاده کرد. باکتری های گرم منفی بر اساس تخمیر یا عدم تخمیر لاکتوز کلونی های صورتی یا بی رنگ تشکیل می دهند.

۶.محیط کشت مک کانکی آگار(Mac conkey agar): مک کانکی آگار معمولی ترین محیط کشت افتراقی انتخابی بوده و دارای رنگ کریستال ویوله جهت ممانعت از رشد باکتری های گرم مثبت و معرف قرمز خنثی (neutral red) جهت نشان دادن خصوصیات افتراقی می باشد. باسیل های گرم منفی به آسانی بر روی این محیط رشد نموده و باکتری های تخمیر کننده لاکتوز با تولید اسید، محیط اطراف کلونی را به رنگ قرمز در می آورد. باکتری های لاکتوز منفی کلونی بی رنگ یا شفاف تولید می کنند.

۷.محیط کشت مانیتول سالت آگار(Mannitol salt agar): یک محیط انتخابی برای جداسازی استافیلوکوکهای بیماریزا می باشد.غلظت زیاد نمک (۷.۵ درصد)در این محیط مانع از رشد کوکسی های غیر بیماریزا می شود.تخمیر قند مانیتول توسط باکتری مورد آزمایش با تغییر رنگ محیط از قرمز به زرد مشخص می شود.

۸.محیط کشت DNase agar: در این محیط فعالیت دزوکسی ریبونوکلئاز بررسی می شود.این آنزیم خارج سلولی بوده و به پیوند های DNA حمله می کند.این محیط برای شناسایی برخی باکتری ها مانند استافیلوکوک ها کاربرد دارد.

۹.محیط کشت بایل اسکولین آگار(Bile esculin agar): این محیط به علت دارا بودن اسکولین و صفرا برای شناسایی انتروکوک ها از سایر استرپتوکوک ها مناسب است.در این محیط صفرا به انترو کوک ها اجازه رشد می دهد و باکتری های هیدرولیز کننده اسکولین با ایجاد کمپلکس سیاه رنگ متمایز می شوند.

۱۰.محیط کشت مولر هینتون آگار(Muller hinton agar): این محیط فاقد هرگونه مهار کننده بوده و جهت تست آنتی بیوگرام به کار می رود. به علاوه قادر به فراهم کردن شرایط رشد خانواده نایسریا می باشد که در این حالت باید محیط را پس از کشت نمونه مشکوک به نایسریا در فشار ۵ تا ۱۰ درصدی دی اکسید کربن انکوبه کرد.این محیط فاقد هرگونه سوبسترا و معرف رنگی بوده و همه باکتری ها کلنی تقریبا یکسانی در آن ایجاد می کنند که غیر قابل افتراق می باشد.

۱۱.محیط  کشت تریپل شوگر آیرون(TSI): این محیط در تشخیص باکتری های روده ای(خانواده انتروباکتریاسه) کاربرد دارد. این محیط به صورت شیب دار در لوله آزمایش ساخته شده و حاوی ۱ درصد لاکتوز،۱ درصد ساکاروز و ۰.۱ درصد گلوکز می باشد.معرف فنل رد به عنوان شاخص PH تغییرات اسیدیته محیط، حاصل از تخمیر کربوهیدرات ها می باشد. تولید اسید ناشی از تخمیر قند با تغییر رنگ قرمز به زرد مشاهده شده.

۱۲.محیط کشت کلیگلر آیرون آگار(Kligler iron agar): مانند محیط TSI جهت افتراق اعضا انتروباکتریاسه بر پایه توانایی تخمیر دکستروز(گلوکز) و لاکتوز و تجزیه سولفید ها به کار می رود. این محیط علاوه بر پپتون محتوی لاکتوز و دکستروز است، ولی ساکارز ندارد و در طی تخمیر این قند ها و تولید اسید رنگ محیط از قرمز به زرد تغییر کرده. غلظت دکستروز ۱۰ درصد لاکتوز است. تیوسولفات سدیم موجود در این محیط به عنوان سوبسترا، تولید سولفید هیدروژن را میسر می کند.

انواع محیط کشت میکروبی

انواع و دسته بندی محیط های کشت میکروبی

آماده سازی و استریل کردن محیط های کشت میکروبی

خالص سازی کلونی خاص باکتری بر روی محیط های کشت